Αφεσμός

Κάθε χρόνο τέτοια εποχή έρχονται 2-3 μελισσάκια και μπαίνουν από μόνα τους μέσα σε κάτι παλιές ξεχασμένες άδειες κυψέλες. Αν το καταλάβω νωρίς τους δίνω μερικά φύλλα κηρήθρας ώστε να χτίσουν τη φωλιά τους, διαφορετικά χτίζουν όπως νομίζουν αυτά.

Το μελίσσι είναι ένας υπεροργανισμός καθώς η μέλισσα ως άτομο δεν μπορεί να επιβιώσει έξω από αυτό. Αν παρομοιάζαμε το μελίσσι με ένα φυτό θα λέγαμε ότι οι εργάτριες είναι οι ρίζες του, τα φύλλα του, ο κορμός του, η βασίλισσα είναι ο ύπερος και ο κηφήνας οι στήμονες του άνθους. Το μελίσσι δεν έχει φύλο και γι αυτό αναπαράγεται διαιρώντας τον εαυτό του · μια διαδικασία που ονομάζεται σμηνουργία και λαμβάνει χώρα την άνοιξη.

Όταν το σμήνος φτάσει σε ένα ικανοποιητικό μέγεθος, είναι δυνατόν να εγκαταλείψει την κυψέλη μαζί με την παλαιά βασίλισσα, οδεύοντας προς τη δημιουργία μιας καινούργιας αποικίας, αφήνοντας πίσω το υπόλοιπο σμήνος με βασιλικά κελιά από τα οποία θα προκύψει μια νέα βασίλισσα. Η όλη διαδικασία είναι πολύ εντυπωσιακή καθώς οι μέλισσες στροβιλίζονται στον ουρανό μέχρι να φτάσουν σε ένα σημείο όπου θα εγκατασταθούν προσωρινά. Ο τρόπος με τον οποίο αποφασίζεται η τελική εγκατάσταση έχει επίσης εξαιρετικό ενδιαφέρον και αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης του καθηγητή Thomas Seeley στο βιβλίο «Honeybee Democracy».

Το σμήνος που φεύγει ονομάζεται αφεσμός ή στην γλώσσα των μελισσοκόμων πρωτοπούλι. Είναι αυτό με την παλιά βασίλισσα που εγκατέλειψε την κυψέλη. Συνήθως αυτό είναι και το μεγαλύτερο. Πετάει πιο κοντά και πιο χαμηλά. Δεν είναι όμως το μόνο. Κάποιες χρονιές η τάση για σμηνουργία είναι πολύ μεγάλη και μπορεί μετά την έξοδο της νέας βασίλισσας, στο σμήνος που έμεινε πίσω στην κυψέλη, να υπάρξει και δεύτερη σμηνουργία, αυτή τη φορά με μια παρθένα βασίλισσα ή και περισσότερες. Το σμάρι αυτό αλλά και όλα τα κατοπινά που μπορεί να προκύψουν ονομάζεται μεθεσμός, ή στη γλώσσα των μελισσοκόμων δευτεροπούλι, τριτοπούλι κλπ.

Οι μεθεσμοί είναι μικρότεροι σε μέγεθος, έχουν δηλαδή λιγότερο πληθυσμό και πετούν πιο ψηλά και πιο μακριά από τους αφεσμούς. Συνήθως δεν έχουν μεγάλες πιθανότητες επιβίωσης και χάνονται λίγο πριν ή μέσα στο χειμώνα. Κάποια μελίσσια δίνουν μόνο έναν κύριο αφεσμό κάποια άλλα μπορεί να δώσουν δύο ή και παραπάνω. Γι αυτό το λόγο αρκετοί μελισσοκόμοι δημιουργούν παγίδες σύλληψης αφεσμών ώστε να προσελκύσουν κάποιο σμήνος.

Μερικά χρήσιμα πράγματα που πρέπει να γνωρίζει κανείς σχετικά με την προσέλκυση σμήνους είναι: α) το μέγεθος της φωλιάς να είναι όσο μια κυψέλη 5-8 πλαισίων. Οι ανιχνεύτριες μέλισσες ψάχνοντας μετρούν τον εσωτερικό χώρο περπατώντας την επιφάνεια και το εγκρίνουν ή το απορρίπτουν ανάλογα. β) Η είσοδος να μην ξεπερνά τα 12,5εκ και ο προσανατολισμός της να είναι νότιος, ώστε να έχει τον ήλιο μπροστά. γ) Είναι καλό το υλικό κατασκευής να είναι ξύλο και εσωτερικά να έχει επιχριστεί με πρόπολη. Βοηθάει αρκετά και το μελισσόχορτο. δ) Οι παγίδες πρέπει να είναι τοποθετημένες 2μ με 3μ από το έδαφος σχετικά κοντά στο μελισσοκομείο 100-200μ και σε σκιαζόμενη θέση.

Κι όμως ο άνθρωπος δεν είναι το μόνο είδος που θάβει τους νεκρούς του!

Το ανθρώπινο είδος δεν είναι το μόνο που θάβει τους νεκρούς του. Τα μυρμήγκια, οι μέλισσες και οι τερμίτες φροντίζουν τους νεκρούς τους, είτε απομακρύνοντάς τους από την αποικία, είτε θάβοντας τους.

Δεδομένου ότι αρκετά κοινωνικά έντομα δημιουργούν μεγάλες αποικίες, είναι φυσικό να αντιμετωπίζουν πολλά παθογόνα. Κάθε μόλυνση μπορεί να εξελιχθεί άμεσα σε πανδημία. Έτσι η φροντίδα των νεκρών είναι καθοριστικής σημασίας για τη διασφάλιση της υγείας τους. 

Μυρμήγκια
Στις μεγάλες αποικίες οι εργάτριες συχνά αναλαμβάνουν το ρόλο του νεκροθάφτη, απομακρύνοντας τα νεκρά άτομα τα οποία μεταφέρουν είτε σε ένα εξειδικευμένο θάλαμο της φωλιάς, είτε σε ένα σωρό σκουπιδιών, είτε απλώς μακριά. Σε ορισμένα είδη μάλιστα τα πτώματα θάβονται.

Σε μια νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό BMC Evolutionary Biology διαπιστώθηκε ότι στις νεοσύστατες μικρές αποικίες των μαύρων μυρμηγκιών (Lasius niger) που δεν έχουν ακόμη αρκετές εργάτριες, το ρόλο του νεκροθάφτη αναλαμβάνουν οι βασίλισσες. «Δαγκώνουν και κόβουν το πτώμα σε κομμάτια και στη συνέχεια θάβουν αυτά τα κομμάτια» λέει ο συγγραφέας της μελέτης, εξελικτικός βιολόγος Chris Pull του Ρόγιαλ Xόλογουεϊ του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.

«Φανταζόμαστε τις βασίλισσες των μυρμηγκιών σαν κάποιους μονάρχες, οι οποίοι κατοικούν βαθιά μέσα στην αποικία και προστατεύονται από τις εργάτριες, ενώ δεν εμπλέκονται στην εκτέλεση επικίνδυνων εργασιών της αποικίας. Όμως αυτό δεν ισχύει. Η μελέτη μας δείχνει ότι έχουν την ικανότητα να εκτελούν αυτές τις εργασίες όταν αυτό απαιτείται» λέει ο Pull. Με αυτό τον τρόπο η βασίλισσα μειώνει την πιθανότητα του θανάτου της επτά φορές. Έτσι η νεοσυσταθείσα αποικία έχει περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσει.

Μέλισσες
Στις αποικίες μελισσών, τα νεκρά ή άρρωστα άτομα απομακρύνονται άμεσα. Οι μέλισσες αφού φέρουν σε επαφή με το νεκρό, τις κεραίες τους (σημαντικότατο αισθητήριο όργανο), μεταφέρουν το πτώμα χρησιμοποιώντας τις κάτω γνάθους, έξω από την κυψέλη τους.

Όμως οι μέλισσες δεν απομακρύνουν απλώς τους νεκρούς απ’ την κυψέλη τους, αλλά σύμφωνα με μια μελέτη του 1983, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Animal Behavior, δίνουν προτεραιότητα σε νεκρά εδώ και αρκετή ώρα άτομα (η μελέτη αναφέρεται σε νεκρά άτομα 1 ώρας) σε σχέση με πρόσφατα σκοτωμένα άτομα. Αυτή η μικρή ομάδα εξειδικευμένων εργατριών είναι ως επί το πλείστον μέσης ηλικίας και αντιπροσωπεύει μόλις 1% με 2% του πληθυσμού. 

Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται εξυγιαντική συμπεριφορά των μελισσών και επειδή παρουσιάζει διαφορές από μελίσσι σε μελίσσι είναι σημαντικό για τους μελισσοκόμους να επιλέγουν γενετικό υλικό για την εκτροφή βασιλισσών, από μελίσσια που παρουσίασαν έντονα αυτή τη συμπεριφορά. Για να ελεγχθεί αυτό γίνονται τρύπες σε 100 κελιά γόνου (σκοτώνονται δηλαδή οι προνύμφες) και ελέγχονται έπειτα από 24 ώρες. Μελίσσια που θα καθαρίσουν σ’ αυτό το διάστημα πάνω από το 85% των κελιών θεωρείται ότι έχουν τα επιθυμητά χαρακτηριστικά.

Τερμίτες
Ενώ τα περισσότερα κοινωνικά έντομα απομακρύνουν τους νεκρούς τους από τη φωλιά, τα πτώματα των τερμιτών θάβονται μέσα στη φωλιά.  Όπως και με άλλα κοινωνικά έντομα, οι χημικές αλλαγές που συντελούνται μετά το θάνατο, γίνονται γρήγορα αντιληπτές από τους τερμίτες.

Ο ανατολικός υπόγειος τερμίτης (Reticulitermes flavipes) μπορεί να εντοπίσει ένα πτώμα, λίγα λεπτά μετά το θάνατο. Όπως και οι μέλισσες, οι τερμίτες θα περιεργαστούν το πτώμα με τις κεραίες τους, πριν το αρπάξουν με τα σαγόνια τους. Μια μελέτη του 2013 που δημοσιεύτηκε στο Scientific Reports έδειξε ότι αυτό το είδος τερμίτη συμπεριφέρεται διαφορετικά εάν οι νεκροί είναι δικοί του ή από στενά συγγενικά είδη. 

Πηγές: Νationalgeographic, Wikipedia

Η δημοκρατία της κυψέλης

Όταν οι μέλισσες βρίσκονται σε διαδικασία σμηνουργίας, ετοιμάζονται δηλαδή να εγκαταλείψουν την κυψέλη μαζί με την παλαιά βασίλισσα, οδεύοντας προς τη δημιουργία μιας καινούργιας αποικίας, επιλέγουν την οριστική θέση εγκατάστασης με μια δημοκρατική διαδικασία που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Στο νέο του βιβλίο «Honeybee Democracy» ο καθηγητής νευροβιολογίας και συμπεριφοράς, Thomas Seeley, περιγράφει την περίπλοκη διαδικασία λήψης αποφάσεων που χρησιμοποιούν οι μέλισσες (Apis mellifera) όταν παίρνουν το τεράστιο ρίσκο να εγκαταλείψουν την κυψέλη τους.

Το φαινόμενο της σμηνουργίας προκαλείται από συνδυασμό ερεθισμάτων. Ένας απ’ τους σημαντικότερους παράγοντες είναι ο υπερπληθυσμός την περίοδο της άνοιξης. Τότε περίπου το 60% των εργατριών μαζί με την παλαιά βασίλισσα εγκαταλείπει την κυψέλη, αφήνοντας πίσω βασιλικά κελιά απ’ όπου θα εκκολαφθεί μια νέα, διαιρώντας ουσιαστικά το σμήνος.

Το σμήνος που εγκαταλείπει την κυψέλη εγκαθίσταται προσωρινά συνήθως σε κάποιο κλαδί δέντρου κοντά στην αρχική του κυψέλη. Οι εργάτριες συγκεντρώνονται σε σφαιρική διάταξη καλύπτοντας τη βασίλισσα τους ώστε να την προστατέψουν. Είναι μια πολύ κρίσιμη περίοδος καθώς αν η βασίλισσα για κάποιο λόγο χαθεί, το σμήνος είναι καταδικασμένο σε αφανισμό.

Τις επόμενες ημέρες, αρκετές εκατοντάδες ανιχνεύτριες αναζητούν από 10 έως 20 υποψήφιες τοποθεσίες σε κουφάλες δέντρων, κοιλότητες βράχων ή άλλα μέρη που μπορούν να προσφέρουν προστασία απ’ τις καιρικές συνθήκες. Το σμήνος ενημερώνεται για κάθε μια απ’ αυτές τις τοποθεσίες μέσω ενός χορού που εκτελούν οι ανιχνεύτριες επιστρέφοντας.

Σύμφωνα με τον Seeley, η διάρκεια εκτέλεσης του χορού υποδηλώνει πόσο καλή είναι η τοποθεσία. Οι μέλισσες διαθέτουν την έμφυτη ικανότητα να μπορούν να κρίνουν πόσο καλές είναι οι υποψήφιες περιοχές εγκατάστασης. Έπειτα άλλες ανιχνεύτριες επιθεωρούν τις περιοχές αυτές και επιστρέφοντας εκτελούν και αυτές τον χορό. 

Όταν ο αριθμός των μελισσών που επισκέπτονται μια υποψήφια περιοχή ξεπεράσει ένα κρίσιμο στάδιο, τότε αυτή η περιοχή επιλέγεται ως η οριστική θέση εγκατάστασης της νέας αποικίας. Αυτό που έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον είναι ότι σύμφωνα με τον Seeley, αυτή η διαδικασία λήψης αποφάσεων των μελισσών, θυμίζει τον τρόπο που λειτουργούν οι νευρώνες στους εγκέφαλους πρωτευόντων όταν κι αυτοί καλούνται να πάρουν σημαντικές αποφάσεις.

Και στα σμήνη, όπως και στον εγκέφαλο, καμία μεμονωμένη μέλισσα ή νευρώνας δεν έχει μια γενική εικόνα της κατάστασης, αλλά πολλά ανεξάρτητα άτομα παρέχουν διαφορετικές πληροφορίες τις οποίες τελικά το σύνολο επεξεργάζεται ώστε να αποφασίσει. Παρόμοια συμπεριφορά παρουσιάζουν και τα μυρμήγκια.

Όλα αυτά μας δείχνουν ότι το μελίσσι είναι ένας υπερ-οργανισμός ευφυέστερος απ’ ό,τι τα μέλη που τον απαρτίζουν μεμονωμένα. Οι άνθρωποι έχουν να διδαχτούν πολλά απ’ τον τρόπο με τον οποίο οι μέλισσες λαμβάνουν τις αποφάσεις. Αρκεί να έχουν κι αυτοί κοινά συμφέροντα, όπως ένα σμήνος μελισσών.

πηγή: sciencedaily.com (προσαρμογή: Στράτος Σαραντουλάκης)

Γιατί οι εργάτριες σκοτώνουν τις βασίλισσες;

Γιατί οι μέλισσες προτιμούν ορισμένες βασίλισσες έναντι των άλλων; Μια νέα μελέτη, που δημοσιεύεται στο Springer, δείχνει ότι κάποιες εργάτριες δολοφονούν τις βασίλισσες τους, εάν αυτές δεν γεννούν τον σωστό τύπο αρσενικών απογόνων.

Άκεντρες μέλισσες φρουρούν την είσοδο της φωλιάς τους. (Graham Wise/Flickr)

Ως άνθρωποι διαφέρουμε από τις μέλισσες καθώς είμαστε διπλοειδείς οργανισμοί. Αυτό σημαίνει ότι κάθε ένας από εμάς περιέχει δύο αντίγραφα του κάθε χρωμοσώματος (ένα από κάθε γονέα). Οι μέλισσες, ωστόσο, λειτουργούν λίγο διαφορετικά. Οι θηλυκές μέλισσες είναι διπλοειδείς (όπως και εμείς) προέρχονται δηλαδή από γονιμοποιημένα αυγά. Μια βασίλισσα πρέπει να ζευγαρώσει για να γεννήσει θηλυκές μέλισσες. Αλλά οι αρσενικές μέλισσες, γνωστές ως κηφήνες, είναι συνήθως απλοειδείς οργανισμοί, που δημιουργούνται από μη γονιμοποιημένα αυγά και μια βασίλισσα μπορεί να τα παραγάγει χωρίς ποτέ να ζευγαρώσει.

Η βασίλισσα γονιμοποιείται μια φορά, αποθηκεύει το σπέρμα και γεννάει για όλη την υπόλοιπη ζωή της. Έπειτα μπορεί να επιλέξει η ίδια τι είδους αυγό θα αφήσει σε κάθε κελί. Αν αυτό είναι γονιμοποιημένο, θα δημιουργηθεί μια θηλυκή εργάτρια, ενώ αν είναι αγονιμοποίητο θα δημιουργηθεί κηφήνας. Περιστασιακά, όμως, εμφανίζεται ένα σπανιότερο είδος αρσενικού πάνω στο οποίο η βασίλισσα δεν έχει κανέναν έλεγχο. Αυτά τα αρσενικά είναι διπλοειδή και συνήθως στείρα. Δημιουργούνται όταν ένας διπλοειδής οργανισμός (ουσιαστικά μια εργάτρια) “ξεγελιέται” και γίνεται αρσενικός. Αυτού του είδους οι κηφήνες είναι καταστροφικοί για την επιβίωση της αποικίας, επειδή καταναλώνουν πόρους, δεν μπορούν να συμβάλλουν στην αναπαραγωγή και όπως όλα τα αρσενικά υμενόπτερα (μέλισσες, μυρμήγκια και σφήκες) αρνούνται να εργαστούν.

Ο διάσπαρτος γόνος είναι συχνά σημάδι μεγάλης παρουσίας διπλοειδών κηφήνων.

Όταν καθορίζεται το φύλο το αναπτυσσόμενο σώμα των μελισσών εξετάζει μόνο ένα γονίδιο που ονομάζεται Complementary Sex Determination (CSD). Εάν αυτό το γονίδιο έχει δύο διαφορετικά αλληλόμορφα, προέρχεται δηλαδή από γονιμοποιημένο ωάριο, η μέλισσα γίνεται θηλυκή και εάν έχει μόνο ένα αλληλόμορφο, προέρχεται δηλαδή από ένα μη γονιμοποιημένο ωάριο, η μέλισσα γίνεται αρσενική. Κανονικά αυτό το σύστημα καθορισμού φύλου λειτουργεί καλά. Όμως εάν τυχαία η βασίλισσα ζευγαρώσει με ένα αρσενικό που φέρει ένα CSD αλληλόμορφο ίδιο με το δικό της, όπως για παράδειγμα σε περιπτώσεις αιμομιξίας, τότε οι μισοί διπλοειδείς απόγονοί της θα έχουν μόνο ένα είδος αλληλόμορφου CSD και θα γίνουν αρσενικοί αντί για θηλυκοί, μειώνοντας κατά το ήμισυ το εργατικό δυναμικό της νέας γενιάς.

Οι ερευνητές εξέτασαν το είδος Scaptotrigona depilis, ένα είδος άκεντρης μέλισσας που ζει στην Βραζιλία. Αφού δημιούργησαν δύο ομάδες αποικιών, με νέες και υγιείς βασίλισσες, τοποθέτησαν στη μία ομάδα, γόνο στείρων κηφήνων. Παρακολουθώντας την δραστηριότητά τους, παρατήρησαν ότι στις αποικίες που εισήχθησαν οι γόνοι με τα στείρα αρσενικά, οι βασίλισσες πέθαναν “μυστηριωδώς” περίπου 10 ημέρες μετά την εμφάνιση αυτών των αρσενικών. Αξίζει να σημειωθεί ότι όλες οι βασίλισσες είχαν ελεγχθεί ενδελεχώς από τους ερευνητές και ότι δολοφονήθηκαν παρά το γεγονός ότι ο γόνος δεν ήταν δικός τους.

Πως όμως οι εργάτριες ανιχνεύουν τα στείρα αρσενικά; Οι ερευνητές έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τα φυσιολογικά απλοειδή αρσενικά μυρίζουν διαφορετικά από τα στείρα διπλοειδή αρσενικά. Η μυρωδιά τους αρχίζει να διαφέρει μετά την 10η μέρα, ακριβώς τη στιγμή που οι βασίλισσες ξεκίνησαν “μυστηριωδώς” να πεθαίνουν. Μπορούν να τα βρουν νωρίτερα; Οι γνωστές μας μελιτοφόρες μέλισσες, Apis mellifera, είναι σε θέση να εντοπίζουν εύκολα αυγά και προνύμφες που είναι διπλοειδή αρσενικά και να τα σκοτώνουν. Όμως στις άκεντρες μέλισσες οι προνύμφες σφραγίζονται νωρίτερα και οι εργάτριες δεν έχουν καμία επαφή μαζί τους, μέχρι οι κηφήνες να εκκολαφτούν.

Το Αμερικανικό κόκκινο μυρμήγκι (Solenopsis invicta).

Αυτό το είδος συμπεριφοράς δε συναντάται μόνο στις μέλισσες. Τα μυρμήγκια και οι σφήκες επίσης δολοφονούν τις βασίλισσες τους. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Αμερικανικό κόκκινο μυρμήγκι στις αποικίες του οποίου δημιουργούνται “συμμορίες”. Κάθε “συμμορία” έχει την δικιά της οσμή που παράγεται από το συνδυασμό αλληλόμορφων ενός συγκεκριμένου γονιδίου, που επιτρέπει στα μυρμήγκια να εντοπίζουν ποιος είναι στη συμμορία τους και ποιος όχι. Οι εργάτριες θα σκοτώσουν βασίλισσες που έχουν διαφορετική οσμή. Στις κοινές σφήκες αλλά και μέλισσες οι εργάτριες συνήθως σκοτώνουν τις βασίλισσες τους όταν γεράσουν καθώς μειώνεται η ωοτοκία τους και εκπέμπουν λιγότερες φερομόνες.

Στράτος Σαραντουλάκης
Ορεινό Μέλι

Νησί Καγκουρό, το τελευταίο καταφύγιο της Ιταλικής Μέλισσας

Το νησί Καγκουρό είναι το τρίτο μεγαλύτερο νησί της Αυστραλίας. Κατοικήθηκε από Αβορίγινες πριν από τουλάχιστον 11.000 χρόνια, όμως αυτοί εξαφανίστηκαν από εκεί γύρω στο 200 π.Χ. Από τότε και μέχρι το 1802 που το ανακάλυψε και πάλι ο Άγγλος εξερευνητής Μάθιου Φλίντερς, το μέρος παρέμεινε παρθένο.

Ο Peter Davis επιθεωρεί τις κυψέλες του, οι οποίες βρίσκονται διάσπαρτες σε όλο το νησί Καγκουρό.

Σήμερα έχει περίπου 4000 κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνται κατά κύριο λόγο με την αγροτική παραγωγή (κρασί, μαλλί, μέλι). Για τη μελισσοκομία το νησί Καγκουρό είναι σημαντικό και για έναν άλλο λόγο. Το 1884 εισήχθη στο νησί από το Μπρίσμπεϊν η Ιταλική μέλισσα Apis mellifera ligustica και σήμερα θεωρείται το τελευταίο μέρος στον κόσμο όπου παραμένει ακόμα “καθαρή” αυτή η φυλή μελισσών.

Η Ιταλική μέλισσα Apis mellifera ligustica ενώ μεταφέρει γύρη.

Η Ιταλική μέλισσα (Λιγκούστικα) θεωρείται ότι προέρχεται από το ηπειρωτικό τμήμα της Ιταλίας, νότια των Άλπεων και βόρεια της Σικελίας. Είναι η πιο διαδεδομένη παγκοσμίως μέλισσα, καθώς μπορεί να προσαρμοστεί στα περισσότερα κλίματα. Ένα χαρακτηριστικό της είναι ότι δεν σχηματίζει σφιχτή μελισσόσφαιρα τον χειμώνα, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα την κατανάλωση περισσότερης τροφής, λόγω της απώλειας θερμότητας.

Είναι πιο ευάλωτη από τις βορειοευρωπαϊκές μέλισσες στη νοζεμίαση, ενώ επίσης δε μπορεί να συγκρατήσει τα κόπρανα στο έντερο της για μεγάλες περιόδους, με αποτέλεσμα να χρειάζεται πιο συχνές πτήσεις καθαρισμού. Είναι όμως μια πολύ ήρεμη και συνεργάσιμη μέλισσα, που δεν έχει έντονες τάσεις για σμηνουργία. και θεωρείται πολύ καλή στο χτίσιμο των κηρηθρών. Αυτό όμως που την έκανε να διαδοθεί τόσο μεταξύ των ανθρώπων, είναι ότι έχει εξαιρετικές ικανότητες στη συλλογή μελιού, δείχνοντας όμως μια προτίμηση στη συλλογή νέκταρος αντί μελιτωμάτων.

Ο Peter Davis μεγάλωσε στο αγρόκτημα της οικογένειάς του στο νησί του Καγκουρό και γρήγορα αντιλήφθηκε την σπουδαιότητα της μέλισσας Λιγκούστικα. Από το 1950, έχει αφιερώσει την επαγγελματική του ζωή στην προστασία αυτής της μέλισσας. Με δεδομένο ότι οι μέλισσες δεν πετούν πάνω απ’ την θάλασσα και με το νησί Καγκουρό ακόμα ανέγγιχτο απ’ την βαρρόα, οι μέλισσες αυτές απολαμβάνουν ένα προνόμιο να βοσκάνε σε έναν παράδεισο.

Στο νησί Καγκουρό υπάρχουν ευκάλυπτοι του είδους mallee, που δεν υπάρχουν αλλού στον κόσμο.

«Τα τελευταία 12 χρόνια υπήρξε τεράστια ευαισθητοποίηση των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο, που κάνουν ό, τι μπορούν για να προστατεύσουν τις μέλισσες. Αλλά νομίζω ότι μπορούμε να κάνουμε πολύ περισσότερα» λέει ο Peter, ο οποίος στα 71 του πια, διευθύνει την Island Beehive, μια μελισσοκομική επιχείρηση με περίπου 1000 κυψέλες. Ο ίδιος θεωρεί ότι το μέλι που παράγει είναι μοναδικό καθώς κάποια είδη ευκαλύπτων της περιοχής δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στον κόσμο.

Θα πρέπει ωστόσο να αναφερθεί ότι κάποιοι ερευνητές αμφιβάλουν για το κατά πόσο “καθαρή” είναι τελικά η Λιγκούστικα που βρίσκεται στο νησί Καγκουρό. Σύμφωνα με τον εντομολόγο Δρ Richard V Glatz την εποχή που εισήχθη η Λιγκούστικα, στο νησί υπήρχαν ήδη ντόπιοι πληθυσμοί μελισσών με τους οποίους διασταυρώθηκε και παρά το γεγονός ότι σήμερα παρουσιάζει περιορισμένη γενετική ποικιλομορφία, η οποία οφείλεται στην καραντίνα στην οποία έθεσαν το νησί οι αυστραλιανές αρχές, απαγορεύοντας τις εισαγωγές μελισσών, πρόκειται στην πραγματικότητα για υβρίδιο.

πηγές: Wikipedia, South Australia News, Curious case of the Kangaroo Island honeybee Apis mellifera Linnaeus

Οι κάτοικοι του Μάντσεστερ κάνουν μαζικά το ίδιο τατουάζ. Μια μέλισσα!

Και ξαφνικά, εν μέσω της θλίψης, της απώλειας και του πένθους οι κάτοικοι του Μάντσεστερ σπεύδουν κατά εκατοντάδες για να κάνουν ένα τατουάζ που απεικονίζει μια μέλισσα-εργάτη. Μόνο που η επιλογή τους  αυτή έχει έναν ισχυρό συμβολισμό αλλά και μια πρακτική «συνέπεια», πολύτιμη για τις δύσκολες μέρες που διανύουν η κάτοικοι της πόλης και κυρίως οι 22 οικογένειες που έχασαν τους αγαπημένους τους αλλά και αυτοί που δοκιμάζονται νοσηλευόμενοι.

Η πρωτοβουλία για τα τατουάζ ήρθε από το Alchemy Tattoο Studio στο Μάντσεστερ που «προσφέρει» το συγκεκριμένο τατουάζ για 50 λίρες και το ποσό που θα συγκεντρωθεί θα διατεθεί εξολοκλήρου στις οικογένειες των θυμάτων της βομβιστικής επίθεσης στο Manchester Arena. Το Alchemy θα κάνει μόνο αυτό το τατουάζ αφού η μέλισσα-εργάτης είναι το σύμβολο του Manchester που «θυμίζει» την ιστορία της πόλης όπου κυρίως την περίοδο της Βιομηχανικής Επανάστασης οι κάτοικοί εργάζονταν υπό πολύ σκληρές συνθήκες.

Έτσι όχι μόνο συγκεντρώνονται χρήματα για έναν καλό σκοπό αλλά εκατοντάδες ή και χιλιάδες πολίτες του Μάντσεστερ τιμούν με αυτό τον τρόπο την ιδιαίτερη πατρίδα τους ενώ θα φέρουν πλέον στο σώμα τους μια «ανεξίτηλη» υπενθύμιση των γεγονότων της 22ας Μαϊου αλλά και της γενναίας αντίδρασης των κατοίκων. Μέχρι τώρα έχουν συγκεντρωθεί 4.500 λίρες και ο αριθμός αναμένεται να αυξηθεί κατά πολύ αφού πολίτες έκαναν ουρές έξω από το στούντιο που έχει υπερβεί τις δυνατότητες του να τους εξυπηρετήσει.

Έτσι, tattoο artistists αποφάσισαν να δώσουν ραντεβού στο Μanchester Arena αυτό το Σαββατοκύριακο για να εξυπηρετήσουν όσους θέλουν μια…μέλισσα στο χέρι τους και τα χρήματα θα διατεθούν φυσικά για τον ίδιο σκοπό. Ανάλογη πρωτοβουλία έχουν αναλάβει και άλλα tattoo studio ανά τη χώρα όπως στο Γιορκ, το Μπράιτον ή ακόμη και στο Μπέλφαστ της Ιρλανδίας.

πηγή: huffingtonpost.gr

 

Οι μέλισσες εθίζονται στα φυτοφάρμακα όπως οι άνθρωποι στα τσιγάρα

Νέα έρευνα Βρετανών και Ιρλανδών επιστημόνων αποκαλύπτει πως οι μέλισσες μπορούν να εθιστούν στα φυτοφάρμακα με τον ίδιο τρόπο που οι άνθρωποι εθίζονται στα τσιγάρα. Οι μέλισσες φαίνεται να προτιμούν νέκταρ ποτισμένο με νεονικοτινοειδείς χημικές ουσίες, ένα είδος φυτοφαρμάκων που χρησιμοποιούνται συνήθως για την προστασία των καλλιεργειών από τα έντομα.

Οι επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Νιουκάστλ και του Κολλεγίου Τρίνιτι του Δουβλίνου πραγματοποίησαν μία σειρά πειραμάτων που αποκάλυψαν πως οι μέλισσες δεν μπορούσαν να γευτούν τα φυτοφάρμακα, αλλά επέστρεφαν και προτιμούσαν δείγματα νέκταρ ποτισμένα με φυτοφάρμακο, παρά ακατέργαστα δείγματα. Οι ερευνητές πιστεύουν πως οι μέλισσες δεν καταλαβαίνουν κάποια διαφορά στη γεύση, αλλά αντιδρούν σε μία αίσθηση ευφορίας καθώς τα χημικά ενεργοποιούν τις κατάλληλες περιοχές στον εγκέφαλό τους.

Συγκεκριμένα οι μέλισσες επέστρεφαν για το ίδιο νέκταρ ξανά και ξανά, μία συμπεριφορά που οι επιστήμονες παρομοίασαν με καπνιστές που ανάβουν συνεχόμενα τσιγάρα. Τα αποτελέσματα της έρευνας δημοσιεύονται την περίοδο που η Ευρωπαϊκή Ένωση εξετάζει το ενδεχόμενο μόνιμης απαγόρευσης της χρήσης νεονικοτινοειδών ως φυτοφάρμακα. Τρεις τύποι νεονικοτινοειδών βρίσκονται ήδη υπό προσωρινή απαγόρευση.

Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει πως αυτές οι ουσίες επηρεάζουν τον προσανατολισμό των μελισσών και την ικανότητά τους να βρίσκουν τροφή. Οι αγρότες υποστηρίζουν ότι χωρίς τα φυτοφάρμακα θα σημειωθεί μία τεράστια πτώση των αποδόσεων των καλλιεργειών όπως η ελαιοκράμβη, επειδή δε θα είναι σε θέση να προστατευτούν από παράσιτα όπως διάφοροι τύποι ψύλλων.

πηγή: Ναυτεμπορική

Αναπαράγονται μέλισσες χωρίς κηφήνες;

Ένας απομονωμένος πληθυσμός μελισσών, οι μέλισσες του Ακρωτηρίου, που ζούνε στην Νότια Αφρική, έχουν αναπτύξει μια στρατηγική να αναπαράγονται χωρίς αρσενικά (κηφήνες). Μια ερευνητική ομάδα από το Πανεπιστήμιο της Ουψάλα έχει καταγράψει την πλήρη αλληλουχία των γονιδιωμάτων  ενός δείγματος των μελισσών του Ακρωτηρίου και την έχει συγκρίνει με άλλους πληθυσμούς μελισσών προσπαθώντας να ανακαλύψει τον γενετικό μηχανισμό που κρύβεται πίσω από την ασεξουαλική αναπαραγωγή τους.

Τα περισσότερα ζώα αναπαράγονται σεξουαλικώς που σημαίνει ότι απαιτούνται τα αρσενικά και τα θηλυκά για  την επιβίωση του είδους. Φυσικά και οι μέλισσες δεν εξαιρούνται από αυτό τον κανόνα. Η θηλυκή βασίλισσα παράγει νέους απογόνους γεννώντας γονιμοποιημένα αυγά από το σπέρμα των αρσενικών κηφήνων. Εν τούτοις ένας απομονωμένος  πληθυσμός μελισσών που ζει στο νοτιότερο Ακρωτήρι της Αφρικής έχει αναπτύξει μια στρατηγική να αναπαράγονται χωρίς αρσενικά.

Στις μέλισσες του Ακρωτηρίου, οι θηλυκές εργάτριες έχουν την ικανότητα να αναπαράγονται ασεξουαλικά: γεννούν αυγά τα οποία κατ΄ουσίαν γονιμοποιούνται από το δικό τους DNA. Αυτές οι μέλισσες είναι ικανές να εισβάλουν στις φωλιές άλλων μελισσιών και να συνεχίσουν να αναπαράγονται με αυτό τον τρόπο αποκτώντας τελικά τον έλεγχο της φωλιάς μια συμπεριφορά που ονομάζεται κοινωνικός παρασιτισμός.

Η εξήγηση αυτής της μοναδικής συμπεριφοράς είναι άγνωστη, εντούτοις μια ερευνητική ομάδα του πανεπιστημίου της Ουψάλα έφτασε κοντά να ανακαλύψει τους γενετικούς μηχανισμούς πίσω από αυτήν. Η ομάδα κατέγραψε  την αλληλουχία των γονιδιωμάτων της συγκεκριμένης ομάδας και την σύγκρινε με το γονιδίωμα άλλων ομάδων που αναπαράγονται φυσιολογικά. Ανακάλυψαν εκπληκτικές διαφορές σε αρκετά γονίδια που μπορούν να εξηγήσουν την αφύσικη αναπαραγωγή των αυγών και τον κοινωνικό παρασιτισμό.

“Η απάντηση στο ερώτημα γιατί αυτή η ομάδα μελισσών στην Νότια Αφρική έχει αναπτύξει αυτό τον τρόπο αναπαραγωγής ασεξουαλικά αποτελεί μυστήριο. Καταλαβαίνοντας όμως τα γονίδια που εμπλέκονται ερχόμαστε κοντά στο να καταλάβουμε πως γίνεται. Αυτή η μελέτη θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε πως τα γονίδια ελέγχουν τις βιολογικές διαδικασίες όπως η διαίρεση του κυττάρου και η συμπεριφορά. Η αντίληψη του πως κάποιοι πληθυσμοί αναπαράγονται ασεξουαλικά θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε το επαναστατικό πλεονέκτημα του σεξ” λέει ο Matthew Webster ερευνητής του πανεπιστημίου της Ουψάλα.

πηγή: Περίσκεψις

Η κλιματική αλλαγή αποσυντονίζει τις μέλισσες

Η αύξηση των μέσων θερμοκρασιών την άνοιξη προκαλεί τις μέλισσες να εκκολάπτουν αυγά νωρίτερα, θέτοντας τις εκτός συγχρονισμού με τα άνθη που γονιμοποιούν, σύμφωνα με νέα μελέτη που δείχνει ότι η αλλαγή του κλίματος επηρεάζει τις σχέσεις μεταξύ ειδών που έχουν εξελιχθεί μαζί κατά τη διάρκεια εκατομμυρίων ετών.

photo by: absentgardener.com

Η επικονίαση από τα έντομα είναι εξαιρετικά σημαντική για πολλά φυτά. Για παράδειγμα τα έντομα είναι υπεύθυνα για την επικονίαση περίπου 80 με 85 τοις εκατό των καλλιεργειών, αναλογώντας περίπου στο ένα τρίτο της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων.

Η επιτυχής γονιμοποίηση εξαρτάται από έντομα που είναι ενεργά την ίδια στιγμή με τα ανθοφόρα φυτά, και για αυτό το λόγο πολλά φυτά έχουν εξελιχθεί ειδικά ώστε να προσελκύουν συγκεκριμένα έντομα.

Για παράδειγμα τα λουλούδια του είδους ορχιδέας sphegodes Ophrys μοιάζουν και μυρίζουν παρόμοια με το θηλυκό του κύριου επικονιαστή του, της μέλισσας nigroaenea Andrena. Αυτό ξεγελάει τις αρσενικές μέλισσες, οι οποίες προσπαθούν να ζευγαρώσουν με τα άνθη και μέσω αυτής της διαδικασίας μεταφέρουν τη γύρη της ορχιδέας πετώντας από λουλούδι σε λουλούδι.

Ορχιδέα sphegodes Ophrys. Photograph: Friedhelm Adam/Getty Images

Ωστόσο η κλιματική αλλαγή έχει αρχίσει να επηρεάζει αυτή τη σχέση μεταξύ φυτού και μέλισσας. Η μέλισσα nigroaenea Andrena φωλιάζει στο έδαφος και σε αντίθεση με τις κοινές μέλισσες δε ζει σε αποικίες, ενώ τα αυγά της εκκολάπτονται αρκετά νωρίς την άνοιξη.

Μέλισσα nigroaenea Andrena

Οι Βρετανοί ερευνητές συνέκριναν τις ημερομηνίες δραστηριότητας των μελισσών με τις ημερομηνίες ακμής των ανθών της ορχιδέας, χρησιμοποιώντας μετρήσεις πεδίου από το 1975 ως το 2009, και δεδομένα από μουσεία για τα έτη 1893-2007. Στη συνέχεια αντιπαράθεσαν τα δεδομένα με τις μετρήσεις θερμοκρασίας για την ίδια περίοδο. Η ανάλυσή τους έδειξε πώς οι πιο θερμές ανοιξιάτικες θερμοκρασίες επηρεάζουν περισσότερο τις μέλισσες από ότι τις ορχιδέες, οδηγώντας τα αυγά να εκκολάπτονται αρκετά νωρίτερα.

Συγκεκριμένα για κάθε βαθμό Κελσίου παραπάνω, οι αρσενικές μέλισσες εκκολάπτονται εννέα μέρες νωρίτερα και οι θηλυκές δεκαέξι, ενώ αντίθετα οι ορχιδέες ανθίζουν μόνο έξι ημέρες νωρίτερα. Επιπλέον, η αυξημένη θερμοκρασία οδηγεί τις θηλυκές μέλισσες να επωάζονται σε παρόμοιο ρυθμό με τις αρσενικές, αντί αργότερα όπως είναι το κανονικό, με αποτέλεσμα να υπάρχουν περισσότερες διαθέσιμες για ζευγάρωμα, μειώνοντας περαιτέρω τις πιθανότητες επικονίασης των φυτών.

πηγή: Ναυτεμπορική

Μυρμήγκια και μέλισσες, τα μόνα όντα που λειτουργούν πραγματικά ομαδικά

Οι μέλισσες και τα μυρμήγκια είναι πραγματικά ομαδικοί παίκτες, σε αντίθεση με άλλα όντα τα οποία αναζητούν την ασφάλεια σε ομάδες για εγωιστικούς λόγους, σύμφωνα με τους επιστήμονες. Ερευνητές από τα πανεπιστήμια του Εδιμβούργου και της Οξφόρδης χρησιμοποίησαν μαθηματικά μοντέλα προκειμένου να μελετήσουν τη «συμπεριφορά των σμηνών/ κοπαδιών».

Έτσι βρήκαν ότι ο βίσονας ή ένα ψάρι θέλουν να μπαίνουν στο κέντρο μεγάλων ομάδων προκειμένου να προστατεύονται καλύτερα από αρπακτικά. Όμως οι μέλισσες και τα μυρμήγκια εργάζονται μαζί ενωμένα και είναι έτοιμα να πεθάνουν για το καλό της αποικίας τους. Σε κάποιες ομάδες ζώων με μεγάλη συνεργασία- γνωστές ως υπεροργανισμοί – τα μέλη έχουν στενή σχέση και εργάζονται μαζί προκειμένου να εξασφαλίσουν τη μεταβίβαση του κοινού γενετικού τους υλικού, είναι το συμπέρασμα των ερευνητών, που δημοσιεύθηκε στην Επιθεώρηση Εξελικτικής Βιολογίας.

Όπως παρατηρεί ο δρ Άντι Γκάρντνερ, από το πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου: «Σ΄ ένα μελίσσι, οι εργάτριες είναι χαρούμενες που βοηθούν την κοινότητά τους, ακόμα και όταν πεθαίνουν, επειδή γνωρίζουν ότι τα γονίδιά τους θα μεταφερθούν μέσω της βασίλισσας. Οι μέλισσες λειτουργούν σαν υπεροργανισμοί, δηλαδή σαν ένα. Ένας σκοπός ο οποίος είναι κοινός για όλους, δεν υπάρχουν εσωτερικές συγκρούσεις που βασίζονται σε εγωιστικούς λόγους ή τουλάχιστον αυτοί δεν φαίνονται να επηρεάζουν το σύνολο. Ο σκοπός αυτός για τις μέλισσες είναι η συνέχεια της αποικίας και γι αυτόν φτάνουν ως το θάνατο.

πηγές από: Τα Νέα